Beschrijving van het schroevendok te Dordrecht [1]
In één van de havens, in de historische binnenstad van Dordrecht, de Wolwevershaven, is een schepenlift uit 1928 te bewonderen. Deze schepenlift is gebouwd voor Machinefabriek L. Straatman Ketelmakerij en werd ingezet om schepen deels uit het water te lichten voor onderhoud, reparatie of vervangen van scheepsroeren of scheepsschroeven. Dit werk vond dan plaats vanaf drijvende houten vlonders.
Vanwege de functie van deze schepenlift wordt hieraan ook wel de naam schroevendok gegeven. Het lichten van schepen gebeurde met behulp van een gevlochten mat van touw die onder de romp van het schip doorging. Wanneer de gevlochten mat was aangebracht, werd deze met schip en al omhoog getakend. Aan beide zijden van de gevlochten mat zijn takelwerken aanwezig met speciaal uitgevoerde takels en schijvenblokken. De schepenlift heeft een geklonken stalen constructie met dwarsverbinding over het water heen die niet alleen dienst deed voor de stabiliteit van het geheel, maar tevens werd gebruikt als loopbrug. De takelwerken worden beschermd door middel van een stalen omhuizing met een rondgebogen dak en hebben een stalen omloop.
De schepenlift, ook wel schroevendok genoemd, in de Wolwevershaven van Dordrecht.
Het hefvermogen van deze schepenlift was 30 ton. In 1952 werd dit vergroot door deze op te voeren tot een hefvermogen van 40 ton. Ook bevinden zich aan beide zijden van de staanders zwenkbare kraanarmen waaraan een onderloopkat met takel kan worden gehangen voor hand- en spandiensten bij het werken aan het onderhanden zijnde schip.
De schepenlift heeft dienst gedaan vanaf de bouw in 1928 tot en met 2014, is in 2019 voor 170.000 euro gerestaureerd en is nu na de restauratie te bewonderen als een stille getuige van de scheepsactiviteiten voor het onderhoud van schepen die op deze plek hebben plaatsgevonden. De schepenlift wordt niet meer gebruikt voor het lichten van schepen.
Deze schepenlift met takelage en gevlochten mat is een zeldzaam nog voorkomend voorbeeld van een vroeg 20e-eeuwse inrichting in een historische binnenhaven voor het repareren van schepen waarvan de te repareren of te vervangen onderdelen zich onder de waterlijn bevinden en waarbij het schip niet geheel uit het water gehezen behoeft te worden, of waar een droogdok voor nodig zou zijn.
Het lichten van schepen gebeurde met behulp van een gevlochten mat van touw die onder de romp van het schip doorging. Wanneer de gevlochten mat was aangebracht, werd deze met schip en al omhoog getakend.
Aan beide zijden van de schepenlift bevindt zich een stalen omhuizing waarin de takelwerken zijn ondergebracht.
De gevlochten mat die onder het te lichten schip doorging, heeft aan beide zijden speciaal uitge-voerde takels en schijvenblokken. Let op de hoeveelheid draaipunten waarmee de bewegingen van het deels gelichte schip maximaal opgevangen konden worden.
In dit artikel wordt bewust gesproken over een schepenlift en niet, zoals in alle beschrijvingen die je van dit schroevendok kunt vinden, van een scheepslift. Onder een schepenlift of een scheepslift wordt niet hetzelfde verstaan. Het verschil is uitgelegd in de vorige nieuwsbrief en is na te lezen op de website (https://historische-installaties.nl/gereedschappenwerktuigen/hijswerktuigen-schepen/).
Bronnen
- Lamberts, B. & A.F.J. Niemeijer. Dordrecht – Architectuur en stedenbouw 1850-1940. Gemeente Dordrecht/ Uitgevers Waanders b.v., Zwolle (2002), pag. 25.
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Schroevendok_Straatman
- https://cms.dordrecht.nl/Onze_stad/Overzicht_Onze_stad/Straatmandok
Voetnoten
[1] Dit artikel heeft gestaan in nieuwsbrief #05, d. 12-12-2023.