Op het gebied van communicatie zijn in de loop van de tijd vele systemen ontworpen, van heel eenvoudig tot zeer geavanceerd. Op dit moment wordt op deze plaats alleen op hoofdlijnen ingegaan op de ontwikkeling van traditionele trekbellen via de elektrische huistelegraafinstallatie naar de intercom.
Traditionele trekbel
De doorsnee Nederlander profiteerde pas na WO I van elektrische verlichting. Voor die tijd was hij, vanwege de kosten, vooral aangewezen op gaslicht of licht van olielampen. De eerste toepassing van elektriciteit in huishoudens betreft de elektrische huistelegraafinstallatie als vervanger van de traditionele trekbellen. Huistelegraafinstallaties werden vanaf ca. 1900 toegepast in (adellijke) huizen met dienstpersoneel.
Met een trekbelinstallatie trekt een bezoeker bij de voordeur aan de buitenzijde aan een trekknop die vervolgens met een trekkabel een verende bel in beweging brengt, die gaat luiden. Hiermee wordt met de bewoner van het huis gecommuniceerd dat er iemand voor de deur staat.
Een deel van een eenvoudige trekbelinstallatie.
Spreekbuizen
Ooit kwam ik -in het buitenland- een systeem tegen met metalen spreekbuizen waarmee tussen verschillende ruimtes gecommuniceerd kon worden (zie volgende afbeelding). Dat zal dan zijn met de vertrekken waar het dienstpersoneel zich ophield.
Een voorbeeld van een systeem met metalen spreekbuizen voor interne communicatie in een woonhuis.
Huistelegraafinstallatie
Een elektrische huistelegraafinstallatie bestaat uit een bellenbord, een huisschel, drukknoppen in tal van vertrekken en bedrading om de diverse onderdelen te verbinden. Als ergens in huis op een knop werd gedrukt, kon men op het bellenbord zien vanwaar er werd gebeld en waar dus assistentie van dienstpersoneel werd gevraagd. Bellenborden tref je aan op plaatsen waar het dienstpersoneel zich ophield, zoals in keukens, bodekamers en portiersloges. Het bellenbord, ook wel nummerbord of nummertableau genoemd, bestond uit een rechthoekig kastje waarin even veel elektromagneten waren aangebracht als ruimtes van waaruit men een signaal kon afgeven. Door in één van de ruimtes op een bel te drukken, werd het anker van de betreffende elektromagneet aangetrokken, waardoor vervolgens het nummer van de ruimte waaruit werd gebeld voor een opening viel. De huisschel bij het bellenbord ging net zo lang af als de bel in een kamer werd ingedrukt. In huizen die nog niet waren aangesloten op een openbaar elektriciteitsnet, verkreeg de huistelegraafinstallatie de benodigde stroom van een eigen generator met accumulatoren (accu’s of een reeks batterijen).
Een schematische voorstelling van een huistelegraaf-installatie met een bellenbord, huisschel en mogelijkheden om vanaf de voordeur en vanuit zeven ruimten contact te leggen. Uit: I. Jacobson: De elektriciteit en hare techniek, 1905.
Een drukknop waarmee een huistelegraaf-installatie in werking gezet werd.
Dezelfde drukknop als de vorige afbeelding, maar waarbij de houten behuizing is losgedraaid en de verende plaatjes zichtbaar zijn die een gesloten stroomkring maken wanneer op de knop gedrukt wordt.
Een bellenbord, met de mogelijkheid om vanuit 24 ruimten contact te leggen. Foto: K. Boeder.
Intercom
Door de voortschrijdende kennis van de (elektro)techniek verandert ook de wijze van communiceren ingrijpend. De opvolger van de huistelegraafinstallatie is de intercom. Het woord intercom is een afkorting van interne communicatie. Intercoms tref je vooral aan bij bedrijven en woongebouwen met meerdere woningen en een gezamenlijke entree met hal. Een intercominstallatie wordt meestal gebruikt als deurintercom, als loketintercom of als hulpmiddel bij sociale alarmering. De deurintercom wordt altijd gecombineerd met een deurbel en een deurontgrendeling, en soms met een camera met beeldscherm. In tegenstelling tot de deurintercom is de loketintercom een op zichzelf staand systeem (stand alone), bedoeld voor baliepersoneel om klanten te woord te staan.
Een voorbeeld van een onderdeel van een intercominstallatie, aangebracht in een kantoorgebouw uit de wederopbouwperiode (1955). Het apparaat is van het type Nirafone, gefabriceerd door de firma NIRA.
Nog een voorbeeld van een onderdeel van een intercominstallatie, aangebracht in een kantoorgebouw uit de wederopbouwperiode (1955). Het apparaat is van het type Nirafone, gefabriceerd door de firma NIRA.
Voetnoten
[1] Dit artikel heeft gestaan in nieuwsbrief #02, dd. 11-04-2022.
